Özgürlük bizde istediğimiz seçimi yaptığımız hissi uyandırır, lakin baştan kaybedilmiş bir kuradan farkı yoktur. Bazı kimseler farkındalığımızın arttıkça özgürlüğümüzün daha da genişlediğini söyler. Halbuki farkındalık arttıkça özgürlük alanımız kısıtlanmaktadır.
Herhangi bir konuda farkındalık geliştirmek, seçim yaparken dikkate aldığımız hususların daha dikkate değer şeyler olduğunu ve buna mukabil daha özenli bir seçim yapmamız gerektiğini düşündürür. Mesela bir yakınımızın mor renkten hoşlandığını bildiğimizi düşünelim. O’na bir hediye alacağımız vakit mor rengi sevdiğini artık bildiğimiz için, o renge yakın hediyeler bakarız. Bu davranışta artık özgürlükten bahsedilemez. Kaldı ki bunu öğrendikten sonraki ilk seferde sevdiği renkteki hediyeyi almamış olalım; konunun bağlamı o rengi sevdiğini artık biliyor olmak yani farkında olmak.
Başka bir örnek ise dışarıda yolda yürürken mor renkli bir panoyla karşılaştığımızda yakınımızın sevmesini bilmemizden ötürü panoyu gördüğümüz an bilinçaltında sevdiğimiz kişi belirecektir. Burada özgürlük kalmamıştır. Bilakis farkındalığın ileri düzeyi uzmanlaşmadır. Burada bahsettiğimiz ilişki farkın bağlamı ve özgürlüğün birbirini destekleyen şeylerden çok (hatta aksine) birbirinin tabiri caizce kuyusunu kazdığıdır.
Peki Ya Bilmek?
İnsanın bilmesi bağnazlığını arttırır. Hele bildiğini sanması kör cahil eder. Seçim yapmakta ya da yapmamakta kısmi özgürlükten bahsedilebilir. Çünkü yaşadığımız dünyada milyonlarca yıldır bir şekilde beynimizde oluşmuş, kalıp haline gelmiş, toplumda hatta insanlıkta genel geçer kurallar silsilesi çeşitli normlar ve hayatımızı idame ettire bilmemiz için gerekli olan zorunlu tercihlerimiz var. Ve bunlar yaratılıştan gelen zorunluluklardır.
Örneğin uzun süre yemek yemememiz halinde öleceğimiz malum, yemeyip ölmeden yaşayamayacağımıza göre burada özgürlükten bahsedilemez. Yahut matematik hakkında herhangi bir fikri olmadan ders çalışan bir öğrenci ile, matematiğin zor olduğu, öğrenilmesinin zaman alacağı öğretilen, bu konu ile ilgili farkındalık oluşturulan bir çocuğun matematiği özgürce öğrenmesinden bahsedemeyiz. Etkilenecek ve yanlı bir bakış açısı kazanmış olacak.
Farkındalık ve Özgürlük
Farkında olarak seçim yapmak, özgürlüğü baltalamak demektir. Farkında olmanın özgürlüğünü kısıtladığının farkında olmak bir paradokstur, bir açmazdır.
Özgürlük, bilmemekten geçer. Saf bilgiye ulaşmak dünyada mümkün değildir. Herhangi bir konu hakkında bilgi sahibi olduğumuz vakit, artık o bilgiyi bildiğimiz için özgürce karar veremeyiz.